Mikrometre Nedir:
Mikrometre adını ölçüm yaptığı uzunluk birimi olan mikron’dan almıştır. 1 mikron veya diğer bir ifade ile 1 mikrometre milimetrenin binde birine(1/1000 mm) eşittir. Metrenin ise milyonda birine(1/1000000 m) eşit olan uzunluk birimidir. Mikrometre sembolü ’’µm’’ ile gösterilir.
Mikrometre, mikro boyuttaki çok küçük nesnelerin uzunluğunu ölçmek için kullanılan bir ölçüm ve kontrol aletidir. Bu ölçü aleti, mekanik kumandalı vida-somun sistemine göre çalışır. Ölçü hassasiyeti kumpaslara göre daha yüksektir. Mikrometreler metrik ve inç ölçü birimli, mekanik veya elektronik olarak çeşitlere ayrılmıştır. Metrik mikrometrelerde ölçme hassasiyeti 0,01 – 0,001 mm, İnç mikrometrelerde ise ölçme hassasiyeti 0,001 – 0,0001 inç’tir.
Mikrometre Kısımları:
Gövde
Sabit Ölçüm Çenesi
Hareketli Ölçüm Çenesi
Kovan
Tambur
Cırcır
Sabitleme Mandalı
Kalibrasyon Deliği
Kalibrasyon Çubuğu kısımlarından oluşmaktadır.
Gövdenin üzerinde yazan rakamlar, ölçme aralığını ve mikrometrenin hassasiyetini gösterir.
Aşağıdaki görselde bulunan mikrometre ölçüm aralığı ’’0-25 mm’’ hassasiyeti ‘’0.01 mm’’ dir.
Mikrometre İle Okuma Nasıl Yapılır:
Öncelikle ölçüm yapılmadan mikrometrenin kalibre edilmiş olduğu kontrol edilir. Tüm parçaları çalışır durumda olmalıdır. Ölçülecek iş parçasının çapaklarından arındırılmış temiz olduğu kontrol edilmelidir.
1-) Ölçülecek iş parçası sabit çene ile hareketli ölçüm çenesi arasına yerleştirilir.
2-) Tambur çevrilerek, hareketli ölçüm çenesinin iş parçasına yaklaşması sağlanır
3-) Hareketli ölçüm çenesi parçaya yaklaştığında(parçayı çeneler arasına sıkıştırmadan önce) tambur ile hareket bırakılır. Cırcır yardımıyla hareketli ölçüm çenesi iş parçasına temas ettirilir. Cırcır kullanmamızın nedeni, cırcır yayı yaklaşık 250 gram kuvvet uygular. Dolayısıyla mikrometreyi kim kullanırsa kullansın baskı hep aynı kalır. Bunun sonucunda baskıdan kaynaklanacak ölçüm hatalarının önüne geçmiş oluruz.
4-) İş parçası cırcır ile çeneler arasına sıkıştırıldıktan sonra sabitleme mandalı kilitlenir.
5-) Kovan üzerinde kesik çizgileri ikiye bölen sabit bir çizgi bulunur. Okuma yaparken öncelikle sabit çizginin üzerindeki rakamlara bakarız. Bu rakamlara tam denir. Çizginin altındaki rakamlar ise ondalık değeri ifade eder ve her bir çizgi 0.5 mm dir.
6-) Tambur hangi çizgisinin üzerine gelmişse tam değerimizi bulmuş oluruz. Yukarıdaki örnekte tambur 20 mm üzerindedir.
7-) Ondalık değeri bulmak için sabit çizginin altındaki çizgilere bakılır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, tam değerini geçmiş olan ondalık değerinin olup olmamasıdır. Örneğin yukarıdaki görselde tam değerimiz 20 milimetredir. Aşağıdaki ondalık çizgilerine baktığımızda 20 milimetreyi geçen ondalık çizgi olmadığını görüyoruz. Bu nedenle ondalık değer 0.00 mm alınır.
8-) Yüzdelik değeri bulmak için tambur üzerindeki rakamlara bakılır. Kovan üzerindeki sabit çizgiye hangi değer geldiyse yüzdelik değerimiz o olur. Örneğin görseldeki yüzdelik değerimiz 0.39 milimetredir.
-Tam Ölçü: 18 mm
-Ondalık Ölçü: 0.0 mm
-Yüzdelik Ölçü: 0.34 mm
Okunan Ölçü: 18.34 mm
-Tam Ölçü: 14 mm
-Ondalık Ölçü: 0.5 mm
-Yüzdelik Ölçü: 0.17
Okunan Ölçü: 14.67 mm
Yukarıda açıkladığımız mikrometre 0.01 hassasiyetindedir. Bunlara ilave olarak 0.001 hassasiyetinde ölçüm yapan mikrometreler de mevcuttur. Yüzdelikli(0.001) mikrometre ile arasındaki fark kovan üzerinde bindelik çizgilerin olmasıdır. Tambur üzerindeki 0.09 mm mesafe kovan üzerinde 10 eşit parçaya bölünmüştür.
Bindelikli mikrometrelerde tam ve ondalık çizgileri aynı yerde bulunur. Tam çizgilerinde rakam yazar, ondalık çizgilerde sadece çizgi vardır. Yüzdelik değeri yine tambur üzerindeki rakam/sayılardan okuruz. Bindelik değeri ise kovandaki sabit çizginin üzerinde bulunan rakamlardan okuruz.
Bindelik değeri okurken dikkat etmemiz gereken nokta;
Tambur üzerindeki çizgi ile kovan üzerindeki 0.001 değer çizgisinden üst üste gelen sayı değerimiz olur. Örneğin aşağıdaki görselde bindelik üç rakamı çizgisi ile tambur çizgisi kesişmiştir.
-Tam Ölçü: 5 mm
-Ondalık Ölçü: 0.5 mm
-Yüzdelik Ölçü: 0.28 mm
-Bindelik Ölçü: 0.003 mm
Okunan Ölçü: 5.783 mm
* Mikrometre ile ilgili detaylı anlatım ve örnekler için aşağıdaki video linkini kullanabiliriz;
Mikrometre Video
Mikrometre Çeşitleri:
Mikrometreler kullanım alanlarına göre çeşitlere ayrılmıştır. Bunlar;
Dış Çap Mikrometreler:
Nesnelerin dış boyutlarını ölçecek şekilde tasarlanır. Bu tarzdaki mikrometreler malzemelerin dış çaplarını ve kalınlığını hassas ölçüm yapmak için idealdir.
İç Çap Mikrometreler:
Bu tür mikrometreler, bir malzemenin (boru v.b) iç çapını ölçmek için kullanılır.
Derinlik Mikrometreleri:
Farklı formlarda deliklerin veya basamakların derinliğini ölçmek için kullanılır
Vida Mikrometreleri:
Bu mikrometre vida diş adımını hasas olarak ölçmeye yarar
Sac Mikrometreleri:
Sac, metal, plastik ve kağıdın kalınlığını ölçmek için kullanılır
Limit Mikrometre:
İki mikrometre başlığı ile üst ve alt tolerans limitlerine ayarlanır. Bu şekilde geçer geçmez mastar gibi kullanılabilir.
Özel Mikrometreler:
Kullanım amacına göre özel olarak imal edilir. Standart olmayan operasyonlarda kullanılır.
Mikrometre Nerelerde Kullanılır:
Mikrometreler kumpaslara göre daha hassas ölçüm yaparlar. Mikrometre hassasiyetin önemli olduğu operasyonlarda tercih edilir.
Mikrometreler endüstriyel uygulamalarda mühendislik alanlarında kullanılır. Talaşlı imalatta parçalarda uzunluk, iç çap, dış çap, derinlik, cidar kalınlığı ve kanal gibi mesafeleri ölçme işlemlerinde kullanılır.